Τα Ικαριώτικα έθιμα είναι αυτά που χαρακτηρίζουν διαχρονικά το νησί, τον πολιτισμό του και τους κατοίκους του.
Νυχτερινό Ωράριο
Η συνήθεια αυτή συναντάται, κυρίως,στη Βόρεια πλευρά του νησιού στην περιοχή των Ραχών. Τα μαγαζιά ανοίγουν τη νύκτα και μένουν ανοιχτά ακόμα και μετά τα μεσάνυκτα (για όλη τη νύκτα). Η κυριότερη εκδοχή για αυτή τη συνήθεια είναι ότι έχει τις ρίζες του στα χρόνια πριν την Τουρκοκρατία, τον καιρό της πειρατείας. Την εποχή εκείνη οι κάτοικοι του νησιού, εκτός απ’ το ότι έφτιαχναν τα σπίτια τους σε μέρη που δεν ήταν ορατά από τη θάλασσα, έτσι ώστε το νησί να φαίνεται ακατοίκητο και άρα να μην ενοχληθούν από τους πειρατές, οι κάτοικοι συνήθιζαν να μετακινούνται περισσότερο ή αποκλειστικά κατά τη διάρκεια της νύχτας, ώστε να μην γίνονται αντιληπτοί από τη θάλασσα.
Ένας άλλος λόγος, είναι ότι το πρωί, οι άνθρωποι πήγαιναν στα χωράφια και ασχολιόντουσαν με τη γη και το βράδυ άνοιγαν τα μαγαζιά τους. Και ενώ κάποτε το ωράριο αυτό,γινόταν για κοινωνικούς λόγους και λόγους επιβίωσης, τώρα έχει μείνει σαν μια συνήθεια η οποία όμως παράλληλα προσελκύει ακόμα και το ενδιαφέρον ακόμα και των τουριστών.
Ικαριώτικο Ραντεβού
Οι Ικαριώτες έχουν τους ρυθμούς τους! Κατά το Ικαριώτικο ραντεβού, όταν κάποιοι άνθρωποι έχουν ραντεβού για κάποιο λόγο μια συγκεκριμένη ώρα (συνήθως για καφέ, φαγητό και γενικότερα διασκέδαση, και όχι για σοβαρούς λόγους, ή λόγους υγείας), η συνάντηση γίνεται σχεδόν πάντα με καθυστέρηση η οποία σε κάποιες περιπτώσεις φτάνει και τις δύο ώρες. Ο λόγος που συμβαίνει αυτό το "έθιμο", είναι ότι τα πολύ παλιά χρόνια, επειδή ακριβώς οι αποστάσεις ήταν μεγάλες (και ελλείψει μεταφορικών μέσων αλλά και δρόμων), η μετακίνηση ενός ανθρώπου από ένα μέρος σε ένα άλλο διαρκούσε πολλές ώρες, οπότε και αργούσε στο ραντεβού του.
Πιθανόν, να είναι και η έλλειψη άγχους των κατοίκων που έδωσε έμφαση σε αυτό το έθιμο ή το γεγονός ότι από τα παλιά χρόνια όλοι εργάζονταν μέχρι αργά το βράδυ και περίμεναν να συναντηθούν με τους συντοπίτες τους μετά το πέρας των δουλειών του ο καθένας. Αυτό το έθιμο, τείνει να εξαφανιστεί στις μέρες μας, αλλά διατηρείται κυρίως στους γάμους, όπου η νύφη συνηθίζει να στήνει το γαμπρό σε κάποιες περιπτώσεις πέραν της μίας ώρας, αλλά και οι φίλοι του γαμπρού με τα πειράγματα που του κάνουν, (συνήθως του κρύβουν τα ρούχα του ή τον λερώνουν με αλεύρι και διάφορα άλλα) και έτσι ο γάμος γίνεται με μεγάλη καθυστέρηση.
Χριστούγεννα και Πρωτοχρονιά
Ανήμερα την Πρωτοχρονιά, σχεδόν σε όλα τα χωριά της Ικαρίας, ξεκινάνε από το πρωί να πηγαίνουν σε κάθε σπίτι και λένε τα Ικαριώτικα Κάλαντα. Οι νοικοκυραίοι κερνάνε τους "καλεσμένους" με κρασί, φαγητό και μετά φεύγουν όλοι μαζί και πάνε σε άλλα σπίτια του χωριού (σε όσα περισσότερα μπορούν). Από τις παρέες που δημιουργούνται, συνήθως κάποιοι παίρνουν μαζί τους και μουσικά όργανα (βιολί και μπουζούκι), και το κέφι ανάβει περισσότερο.
Πάσχα
Την ώρα της Ανάστασης σε κάθε χωριό, ταυτόχρονα με την ρίψη των διάφορων βεγγαλικών, σε ένα κεντρικό σημείο και συνήθως κοντά στην εκκλησία, καίνε κλαδιά και ξύλα σε μια στοίβα την οποία ονομάζουν 'Σωρό', που έχουν μαζέψει τις προηγούμενες μέρες. Το κάθε χωριό δημιουργεί το δικό του σωρό και οι ντόπιοι ανταγωνίζονται, στο ποιος θα φτιάξει τον καλύτερο σωρό και τον πιο μεγάλο, που θα καίει πιο πολύ ώρα. Μια παραλλαγή αυτού του εθίμου, γίνεται στο Καραβόσταμο και καλείται 'Αφανός'. Όταν επικρατεί ισχυρός άνεμος και οι καιρικές συνθήκες δεν το επιτρέπουν, ο σωρός ανάβει την επόμενη ή μεθεπόμενη μέρα της Ανάστασης.
Αντίλαμπρα
Τα Αντίλαμπρα είναι ένα έθιμο που συναντάται σε πολλά χωριά του νησιού, ανήμερα το Πάσχα. Όταν το ένα χωριό καίει το Σωρό, το άλλο κάνει τα Αντίλαμπρα. Ανήμερα του Πάσχα, στα χωριά Χριστός και Γλαρέδο ετοιμάζουν ένα ομοίωμα του Ιούδα, το οποίο μάλιστα το ονομάζουν "Τσιφούτη". Αφού έχουν ετοιμάσει το ομοίωμα σε κάποιο από τα σπίτια, το περιφέρουν και σε άλλα κοντινά χωριά και όταν επιστρέψουν το δένουν και το κρεμάνε σε κάποιο κεντρικό σημείο. Παράλληλα γίνεται λειτουργία στην εκκλησία και μετά το τέλος της λειτουργίας και με τη συνοδεία βεγγαλικών, καίνε το ομοίωμα. Τα τελευταία χρόνια, πραγματοποιείται και ένας ‘πόλεμος’ με κροτίδες, όπου ο ένας πετάει κροτίδες στον άλλο.
Αποκριές
Η Απόκρια έχει προχριστιανική προέλευση και σηματοδοτεί το τέλος της κρεατοφαγίας και αρχή της νηστείας του Πάσχα.
Η πρώτη εβδομάδα των Αποκριών τελειώνει την Κυριακή του Ασώτου, λέγεται και Προφωνούσιμη ή Απολυτή. Η δεύτερη εβδομάδα λέγεται Κρεατινή ή της Κρεοφάγου, επειδή έτρωγαν κρέας και δεν νήστευαν ούτε την Τετάρτη ή την Παρασκευή. Η Πέμπτη της εβδομάδας αυτής είναι η Τσικνοπέμπτη, όπου συνηθίζεται στην Ικαρία, αλλά και σε όλη την Ελλάδα, να καταναλώνεται άφθονο κρέας. Η Κυριακή της εβδομάδας αυτής, είναι η Κυριακή της Απόκρεω, καθώς και ολόκληρη η περίοδος από την είσοδο του Τριωδίου μέχρι την Καθαρά Δευτέρα, ονομάστηκε έτσι, επειδή συνηθίζεται να μην τρώνε κρέας οι Χριστιανοί, δηλαδή «να απέχουν από το κρέας». Η τρίτη εβδομάδα λέγεται Τυρινή ή της Τυροφάγου, επειδή έτρωγαν γαλακτοκομικά προϊόντα σαν ενδιάμεση κατάσταση μεταξύ κρεοφαγίας και νηστείας, για να προετοιμαστούν για τη μεγάλη νηστεία της Σαρακοστής (40 μέρες πριν το Πάσχα). Ανάλογη με την ελληνική λέξη Αποκριά είναι και η λατινική λέξη Καρναβάλι (Carneval, Carnevale, από τις λέξεις Carne=κρέας και Vale=περνάει)
Οι απόκριες αντιστοιχούν στα Σατουρνάλια των Ρωμαίων, που γίνονταν προς τιμή του θεού Κρόνου (ως προστάτη της σποράς), ενώ έχουν τις ρίζες τους στα Λουπερκάλια των αρχαίων Ρωμαίων.Κατά πάσα πιθανότητα οι απόκριες συνδέονταν και με τις Διονυσιακές εορτές των αρχαίων Ελλήνων και αφού η Ικαρία θεωρείται ως πιθανή γενέτειρα του θεού Διονύσου, οργανώνονται, τα τελευταία χρόνια, μια σειρά από εκδηλώσεις, αναβιώνοντας παλιά έθιμα, όπως ''οι τραγόμορφοι και κουδουνάτοι''. Σύμφωνα με την παράδοση, η αποκριά διεξαγόταν το Φλεβάρη, προς τιμήν του Φανού, που ήταν προστάτης των ποιμνίων από τους λύκους, γίνονταν εορτές εξαγνισμού, για την εξασφάλιση της γονιμότητας και της ευφορίας της Γης και τη διαφύλαξη των κοπαδιών. Στα πλαίσια εκείνου του εορτασμού, οι ιερείς θυσίαζαν τράγους και μετά ντυνόντουσαν με τις προβιές και τριγυρνούσαν στην πόλη. Κάτι αντίστοιχο, γίνεται και στην Ικαρία, όπου μασκαράδες, φορούν, προβιές, κουδούνια και χορεύουν γύρω από μια 'εξαγνιστική' φωτιά, ξεσηκώνοντας τον κόσμο που έχει συγκεντρωθεί τριγύρω.
Την τελευταία εβδομάδα πριν την Καθαρά Δευτέρα και κατά τη διάρκεια αυτής, κορυφώνονται οι εκδηλώσεις σε όλη την Ικαρία με παραδοσιακή μουσική, χορούς από διάφορους συλλόγους, αλλά και παρέλαση αρμάτων και μασκαράδων από μαθητές. Δε λείπουν φυσικά και διάφορα παιχνίδια για τους μικρούς που θα παρευρεθούν, όπως πέταγμα χαρταετού, ζαχαροπλαστική, κυνήγι χαμένου θησαυρού, κλόουν, ζαχαροπλαστική και άλλα πολλά...Σίγουρα θα συναντήσετε πολύ κέφι, ενώ δε λείπουν τα πειράγματα και οι αστεϊσμοί!